Để thể hiện chính xác thời gian trong ngày, tiếng Việt sử dụng ba từ quan trọng là giờ, phút và giây. Tuy nhiên, liệu cách sử dụng ba từ này trong cách nói giờ của người Việt có phù hợp với cấu trúc ngữ pháp và ngữ nghĩa không? Hãy cùng khám phá điều này.
Cách định lượng thời gian trong tiếng Việt
Trong tiếng Việt, định lượng thời gian thường được thực hiện bằng cách kết hợp từ chỉ số lượng và danh từ chỉ thời gian. Ví dụ:
Bạn đang xem: Cách nói về thời gian trong tiếng Việt: Tìm hiểu về giờ, phút và giây
- Ba giờ, sáu phút; năm ngày; sáu tháng; hai năm…
- Những năm đói kém; mấy tháng học tập…
Tương tự, để định vị thời gian, ta sử dụng cấu trúc danh từ + từ chỉ định. Từ chỉ định có thể là các từ như “này”, “nọ”, “kia”, “ấy”, số từ “một”, “hai”, “ba”, hoặc từ chỉ can chi như “tí”, “sửu”, “dần”, “mão” hoặc “canh”, “tân”, “nhâm”, “quý”. Ví dụ:
- Giờ này; ngày nọ; tháng kia…
- Ngày 5; tháng 6; năm 2006.
- Giờ ngọ; ngày thìn; năm bính tuất…
Từ những ví dụ trên, chúng ta có thể thấy rằng cả ba từ “giờ”, “phút” và “giây” đều có khả năng kết hợp với các từ chỉ số lượng và từ chỉ định, giống như các danh từ chỉ thời gian khác.
Tuy nhiên, có một hiện tượng chập cấu trúc
Xem thêm : Tượng Cẩm Thạch hình Phụng xanh lịch – Mang sức mạnh của thiên nhiên và cân bằng trong cuộc sống
Tuy cả ba từ “giờ”, “phút” và “giây” đều có khả năng định lượng bằng các từ chỉ số lượng và khả năng định vị bằng các từ chỉ định, nhưng khi kết hợp với các từ chỉ số từ, cấu trúc D + y không còn hiệu lực nữa.
Thay vì nói “7 giờ” theo cấu trúc D + y, người ta thường nói “giờ bảy”. Điều này tạo ra một hiện tượng chập cấu trúc, trong đó x và y có cùng vị trí xuất hiện (x/y + D). Ví dụ khác bao gồm:
- (Chớ đi) ngày bảy, (chớ về) ngày ba.
- (Thanh minh trong tiết) tháng ba.
- Vào tháng 11 năm 2006, Việt Nam sẽ gia nhập tổ chức WTO.
- (Xe chạy lúc) bảy giờ.
- Chứ không nói: (xe chạy lúc) giờ bảy.
So sánh với cấu trúc định lượng x + D (Anh ấy làm việc tại nhà máy 7 giờ mỗi ngày), các cách nói “bảy giờ” trên đây là một hiện tượng chập cấu trúc, trong đó x và y không còn đối lập trong cấu trúc của danh ngữ chỉ thời gian.
Nguyên nhân của hiện tượng chập cấu trúc
Nguyên nhân của hiện tượng chập cấu trúc này trong tiếng Việt chưa được rõ ràng. Có thể là trong quá trình phát triển, tiếng Việt đã chịu ảnh hưởng và tiếp thu cách nói giờ từ một ngôn ngữ khác. Tuy nhiên, so với các ngôn ngữ như tiếng Hán, tiếng Pháp có quan hệ tiếp xúc lâu dài với tiếng Việt, chúng ta có thể thấy cách nói giờ của các ngôn ngữ này có sự khác biệt.
Trong tiếng Hán, cả định vị và định lượng thời gian đều tuân theo quy tắc số từ đứng trước danh từ chỉ đơn vị thời gian, và ý nghĩa của số từ phụ thuộc vào ngữ cảnh. Ví dụ:
- Nhất nhật bất kiến như tam thu hề. (Một ngày không được gặp nhau dài như ba mùa thu vậy)
- Yên hoa tam nguyệt há Dương Châu (Lý Bạch) (Vào tháng ba hoa nở, xuôi về Dương Châu)
- Bính tuất niên, bát nguyệt, tam thập nhật, Nhâm tí thời. (Năm Bính tuất, tháng tám, ngày 30, giờ Nhâm tý)
- Kim thiên 2006 niên 11 nguyệt 2 nhật (Hôm nay ngày 2 tháng 11 năm 2006)
- Hiện tại 7 điểm 5 phân. (Bây giờ là 7 giờ 5 phút)
Trong tiếng Pháp, định vị và định lượng thời gian bằng số từ cũng gần giống với tiếng Hán. Tuy nhiên, do tiếng Pháp là một ngôn ngữ hòa kết, định vị và định lượng thời gian được phân biệt thông qua biến đổi hình thái từ. Ví dụ:
- Elle travaille six jours par la semaine. (Cô ấy làm việc 6 ngày mỗi tuần)
- C’est au sixième jour qu’elle habite cette maison. (Đấy là ngày thứ sáu cô ấy ở nhà này)
- Jeudi est le quatrième jour de la semaine. (Thứ năm là ngày thứ tư trong tuần)
Tuy nhiên, khi định vị thời gian bằng từ “heure” (giờ), “minute” (phút), “seconde” (giây), tiếng Pháp cũng chứng tỏ sự chập cấu trúc, giống như tiếng Việt. Tiếng Pháp sử dụng số từ thứ tự (numéraux cardinaux) để định lượng hoặc định vị thời gian tùy thuộc vào ngữ cảnh.
Tóm lại
Cách thức định lượng và định vị thời gian trong tiếng Việt đã đi theo một con đường phân định rõ ràng, với sự đối lập vị trí x + D + y (trong đó x = từ định lượng, y = từ định vị). Tuy nhiên, cách nói giờ, phút và giây hiện nay trong tiếng Việt lại cho thấy một hiện tượng chập cấu trúc: x/y + D. Sự đối lập vị trí của x và y đã bị mất đi một cách đáng tiếc. Có thể rằng tiếng Việt đã chịu ảnh hưởng từ cách nói giờ của tiếng Pháp (hoặc các ngôn ngữ phương Tây khác) trong quá trình giao lưu với phương Tây, đặc biệt là trong khoảng thời gian pháp thuộc kéo dài.
Thông tin tham khảo:
- Bùi Xuân Giao, Văn phạm Anh văn.
- Học viện ngôn ngữ Bắc Kinh, 301 câu đàm thoại tiếng Hoa.
- Nguyễn Quốc Dũng, Ngữ pháp tiếng Việt.
- Nguyễn Quốc Dũng, Đặc điểm ngữ pháp ngữ nghĩa của các danh ngữ chỉ thời gian trong tiếng Việt.
- Nguyễn Văn Tạo, Văn phạm tiếng Pháp giản yếu.
- L. M. Pulkina, A short Russian reference grammar.
Nguồn: Giaidapviet.com
Danh mục: Khám Phá
